Bulunabilirlik Yanılgısı

Her an her dakika yaşadığınızı biliyor muydunuz? Sizin oturduğunuz semt İstanbul’un en güzel semti, kullandığınız otomobil en sorunsuz otomobil değil mi yoksa? Genel olarak fikir sahibi olduğunuz konularda iddialı olursunuz, çünkü kolaylıkla ulaşılabileceğiniz bilgi sizin için “müsait”tir yani karar alırken elinizin altında olan bilgidir. Bazen en son öğrendiğiniz şey, bazen ilk başta kulağınıza çalınan rakam, bazen tanıdığınız bir insana rastlamak, bazen de size tanıdık gelen insan özellikleri ihtiyacımız olan her bilgiye sahipmişiz yanılgısına sebep olabiliyor. Mesela Cumartesi günü arkadaşlarınızla buluştuğunuzda birisi “Otantik” marka kulaklığın dışarıdaki sesleri izole edebildiğini ve bu fiyata alınabilecek en kaliteli kulaklık olduğunu söyledi. Bir ay sonra işyerinde müdürünüz kulaklık almayı düşündüğünü söylediğinde vereceğiniz tavsiye bu marka olacaktır. Başka bir marka hakkında net bir fikriniz yoksa da en yakın arkadaşlarınızdan biri bu markaya referans olmuştu hatırlarsanız, ve elinizdeki en güncel ve geçerli bilgi bu gibi görünüyor. Zihnimizin şöyle ufak bir el yordamıyla erişebildiği ve kolay hatırlayabildiği şeylerin çok daha sık yaşandığına olan inanışını göstermektedir. Peki doğru yargılar mıdır, işte orası tartışılır. En azından bunun bilincinde olmak kararlarımızı daha akılcı almamıza olanak sağlayacaktır. Uçağa binmek her zaman insanlara düşme korkusu yaşatır değil mi? Peki sizce kalp krizi nedeniyle ölmek mi daha olasıdır yoksa uçak kazasında mı? Uçak kazaları çok dramatik ve çarpıcı haber değeri olan vakalar olduğu için zihnimiz bu bilgiyi ‘uçaklar düşmeye meyillidir.’ şeklinde kodlar. Güzel diksiyonlu, gözlüklü ve spor giyimli bir kadının eğitim seviyesinin yüksek olduğuna kanaat getirebilirsiniz, çünkü gördüğünüz eğitimli kadınlar genelde bu vasıflara sahip olabilir. Son zamanlarda mültecilerin işledikleri suçlarla ilgili gazete haberlerine maruz kaldıysanız sokakta gördüğünüz tüm mültecileri potansiyel suçlu olarak görmeniz hiç de zor değildir. Elbette ki bu örnekleri çoğaltmak mümkündür. Bu günden itibaren üzerine derinlemesine düşünmediğiniz yargılarınızı bir gözden geçirin derim. Belki de en sevdiğiniz restorandan daha iyisi vardır, çocuğunuzu herkesin gönderdiği okula göndermek zorunda değilsinizdir. Siz siz olun elinizdeki yetersiz ve yanlış bilgiyle geleceğinizle ilgili kararlar vermeyin, rasyonel olun.